ความกตัญญู หมายถึงการเป็นผู้มีใจกระจ่างมีปัญญาบริบูรณ์ รู้อุปการคุณที่ผู้อื่นกระทำต่อตนไม่ว่ามากหรือน้อย และปรารถนาที่จะตอบแทนความดีดังกล่าวไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง ศาสนาสอนเราว่าบุคคลที่มีพระคุณต่อเรามากที่สุดและเราต้องพยายามหาโอกาสตอบแทนคุณท่านให้ได้ คือพระเจ้า บิดามารดา ครูบาอาจารย์ และผู้มีพระคุณ

ความกตัญญูเป็นค่านิยมพื้นฐานที่ทำให้เรามีความรับผิดชอบต่อตนเอง ต่อหน้าที่ในสถาบันครอบครัว เป็นคุณธรรมที่ก่อให้เกิดความสุขใจ ความรัก ความสามัคคี มีมานะอดทนต่ออุปสรรคและความยากลำบากต่างๆ

พระเยซูเจ้า ทรงชื่นชมคนที่มีใจกตัญญู โดยขณะที่พระองค์เข้าไปในหมู่บ้านแห่งหนึ่งในแค้วนสะมาเรีย มีคนโรคเรื้อน 10 คนร้องตะโกนว่า “พระเยซูเจ้า พระอาจารย์ โปรดสงสารพวกเราเถิด” พระองค์ทอดพระเนตรและตรัสว่า “จงไปแสดงตนแก่บรรดาสมณะเถิด” ขณะที่เขากำลังไปก็ได้รับอัศจรรย์หายจากโรคเรื้อน คนหนึ่งในสิบคน เมื่อพบว่าตนหายจากโรคก็กลับมาเฝ้าพระเยซูเจ้า ซบหน้าลงกับพระบาท ขอบคุณพระองค์ พระเยซูเจ้าทรงตรัสว่า “ทั้งสิบคนหายจากโรคมิใช่หรือ อีกเก้าคนอยู่ทีใดจึงมิได้กลับมาสรรเสริญพระเจ้า” (ลูกา 17:11-19) จึงเห็นว่าคนพระเยซูเจ้าทรงชื่นชมผู้ที่มีใจกตัญญูและสอนเราให้มีใจกตัญญูต่อพระเจ้าและผู้มีพระคุณเสมอ

ข้อคิด  คนจีนจะสอนลูกหลานให้มีความกตัญญูรู้คุณคนและถือว่าสิ่งนี้เป็นคุณธรรมที่สำคัญมาก ซึ่งจะว่าไปแล้วเกือบทุกชาติ ทุกสังคม ก็ให้ความสำคัญกับความกตัญญูไม่แพ้กัน การสำนึกบุญคุณบ่งชี้ถึงความละเอียดอ่อนของจิตใจคนได้เป็นอย่างดี  คนโรคเรื้อนสิบคนหายจากโรค ได้รับในสิ่งที่พวกเขาต้องการ แต่มีเพียงคนเดียวที่ความละเอียดอ่อนของจิตใจบอกเขาให้กลับไปขอบคุณสิ่งดีๆ ที่เขาได้รับ เราจึงต้องหมั่นฝึก ขัดเกลาอยู่เสมอ จิตใจที่กตัญญูรู้คุณจะทำให้เราเห็นคุณค่าในสิ่งดีๆ ที่เราได้รับและเราจะมีความสุขใจ

ตัวอย่างที่ 1 เด็กดีน่าสรรเสริญในความกตัญญูต่อบพุการี

นางสาวสุนิดา อาลีน๊ะ อายุ 19 ปี นักศึกษาชั้นปีที่ 1 สาขาวิชาการบัญชี คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยหาดใหญ่ คุณพ่อของเธอป่วยเป็นอัมพาตเนื่องจากสาเหตุความไม่สงบทางภาคใต้ เมื่อครั้งทำงานเป็นอาสาสมัครได้ถูกลอบยิง และกลายมาเป็นอัมพาตจนถึงปัจจุบัน มารดาเสียชีวิตไปตั้งแต่ตอนเธอยังเรียนอยู่ในชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ที่จังหวัดนาราธิวาส ส่วนพี่น้องคนอื่นๆ แยกย้ายกันไปมีครอบครัวและมีฐานะค่อนข้างลำบาก จะมาเยี่ยมบ้างเป็นครั้งคราว เธอจึงต้องรับภาระดูแลพ่อที่ป่วยเป็นอัมพาตเพียงลำพัง เช่าบ้านเล็กๆ อยู่ใกล้กับมหาวิทยาลัย ทุกวันจะเห็นเธอจะ พาคุณพ่อที่ป่วยนั่งรถจักรยานยนต์พ่วงข้างไปเรียนหนังสือที่มหาวิทยาลัยหาดใหญ่ พอพักเที่ยงก็จะรีบมาหาป้อนข้าวป้อนน้ำให้กับคุณพ่อโดยตลอดนับเป็นตัวอย่างของผู้ที่มีความกตัญญูต่อบุพการีอย่างแท้จริง

(อ้างอิงจาก http://pantip.com/topic/32645558)

ตัวอย่างที่ 2 สิงโตเจ้าปัญญา

สิงโตฝูงหนึ่งอาศัยอยู่ในทุ่งกว้าง สิงโตเฒ่ามีหน้าที่อบรมสิงโตหนุ่มสาวให้รู้จักการต่อสู้ หาอาหาร ป้องกันภัย และมีความกตัญญู วันหนึ่งมีการเลือกหัวหน้าใหม่ คู่แข่งขันคือ สิงโตหนุ่มกับสิงโตเฒ่า ปรากฏว่าสิงโตหนุ่มเป็นผู้ชนะ เมื่อสิงโตหนุ่มได้เป็นหัวหน้าจึงขับไล่ให้พวกสิงโตเฒ่าออกไป ต่อมามีฝูงสนุขจิ้งจอกมาล้อมทุ่งหญ้า และท้าให้พวกสิงโตหนุ่มปั่นเชือกด้วยขี้เถ้าให้ได้ภายในเจ็ดวัน ถ้าทำไม่ได้จะถูกยึดครองทุ่งหญ้าแห่งนั้น เมื่อสิงโตหนุ่มคิดไม่ออกว่าจะทำอย่างไร สิงโตหนุ่มตัวหนึ่งจึงไปถามสิงโตเฒ่า สิงโตเฒ่าได้สอนวิธีปั่นเชือกด้วยขี้เถ้าให้ เมื่อสนุขจิ้งจอกกลับมา พบว่าพวกสิงโตสามารถทำได้ จึงพากันกลับไป หัวหน้าสิงโตหนุ่มรู้สึกสำนึกในบุญคุณและรู้สึกเสียใจที่มองไม่เห็นคุณค่าของสิงโตเฒ่า จึงเดินทางไปขอโทษและเชิญให้กลับมาอยู่ด้วยกัน

(อ้างอิงจาก http://www.tup.ac.th/virtue/tale9.html)